tc646

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
Chương 1:
LÝ LUẬN CHUNG VỀ BÁO CÁO KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
1.1. Tổng quan về kế toán quản trị và báo cáo kế toán quản trị
1.1.1. Khái niệm
Có rất nhiều loại hình tổ chức khác nhau như các tổ chức kinh tế, các
tổ chức chính trị, xã hội. Đối với mỗi loại tổ chức đó lại có những mục tiêu
hoạt động khác nhau. Tuy nhiên chung qui lại các tổ chức đều phải có mục
tiêu hoạt động và các nhà quản lý của các tổ chức đều cần thông tin để điều
hành và kiểm soát hoạt động của tổ chức.
Theo luật kế toán Việt Nam, kế toán quản trị được định nghĩa là việc
thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị
và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán( Theo khoản 3,
điều 4 Luật kế toán)
Báo cáo kế toán quản trị là loại báo cáo kế toán phản ánh một cách
chi tiết, cụ thể tình hình tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí, công nợ và
kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp theo yêu cầu quản lý cụ thể
của các cấp quản trị khác nhau trong doanh nghiệp.
Như vậy, báo cáo kế toán quản trị chỉ nhằm cung cấp các thông tin
cho các nhà quản trị trong doanh nghiệp, giúp các nhà quản trị doanh
nghiệp trong việc phân tích, đánh giá, dự đoán tình hình tài chính, kết quả
hoạt động sản xuất kinh doanh. Để từ đó các nhà quản trị có thể ra các
quyết định cho hoạt động sản xuất kinh doanh cho các kỳ tiếp theo của
doanh nghiệp.
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
1.1.2. Vai trò của báo cáo kế toán quản trị
Báo cáo kế toán quản trị cung cấp những thông tin kế toán cho các
nhà quản lý nhằm đạt được những mục tiêu của tổ chức đã đề ra. Nhà quản
lý nhận được thông tin này dưới hình thức như: báo cáo doanh thu, báo cáo
chi phí, báo cáo giá thành, các dự toán, các báo cáo hoạt động hàng tháng.
Vai trò của báo cáo kế toán quản trị cung cấp thông tin phục vụ cho các
chức năng chủ yếu: lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm soát và ra quyết
định. Nó cho phép các nhà quản trị sự hiểu biết chính xác và cụ thể hơn về
những vấn đề cần giải quyết. Nó cho phép các nhà quản trị sự hiểu biết
chính xác và cụ thể hơn về những vấn đề cần giải quyết. Các nhà quản trị
sử dụng thông tin kế toán quản trị vào mục đích kiểm soát thông qua việc
tác động vào việc hình thành quyết định của các thành viên, buộc các quyết
định đó phải phù hợp với mục tiêu chung của tổ chức.
1.1.2.1. Vai trò của báo cáo kế toán quản trị đối với việc lập kế
hoạch.
Việc lập kế hoạch trong một tổ chức liên quan đến hai vấn đề, đó là:
xác định mục tiêu của tổ chức và xây dựng những phương thức để đạt được
mục tiêu đó. Dự toán ngân sách trong kế toán quản trị là một công cụ để kế
toán viên giúp ban quản trị trong quá trình lập kế hoạch và kiểm soát việc
thực hiện kế hoạch. Vì vậy, kế toán quản trị phải trên cơ sở đã ghi chép,
tính toán, phân tích chi phí, doanh thu, lợi nhuận, kết quả từng loại hoạt
động, từng sản phẩm, từng ngành hàng,…lập các bảng dự toán chi phí,
doanh thu, lợi nhuận, dự toán vốn …, để cung cấp thông tin trong việc phác
họa dự kiến tương lai nhằm mục đích phát triển doanh nghiệp.
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
1.1.2.2. Vai trò của báo cáo kế toán quản trị đối với việc kiểm soát
Để giúp các nhà quản trị thực hiện chức năng kiểm soát, kế toán
quản trị sẽ cung cấp các báo cáo thực hiện, rồi so sánh những số liệu thực
hiện so với kế hoạch hoặc dự toán, liệt kê tất cả các sự khác biệt và đánh
giá việc thực hiện. Các báo cáo này có tác dụng như một hệ thống thông tin
phản hồi để nhà quản trị biết được kế hoạch đang thực hiện như thế nào,
đồng thời nhận diện các vấn đề hạn chế cần có sự điều chỉnh, thay đổi
nhằm hướng hoạt động của tổ chức về mụch tiêu xác định.
1.1.2.3. Vai trò của báo cáo kế toán quản trị đối với việc ra quyết định
Chức năng ra quyết định đòi hỏi nhà quản trị phải có sự chọn lựa
thích hợp trong nhiều phương án khác nhau được đưa ra. Các quyết định
trong một tổ chức có thể là quyết định chiến lược ảnh hưởng lâu dài đến tổ
chức. Tất cả các quyết định đều có nền tản từ thông tin, và phần lớn thông
tin đều do kế toán quản trị cung cấp nhằm phục vụ chức năng ra quyết định
của nhà quản trị. Vì vậy, kế toán quản trị phải cung cấp thông tin linh hoạt
kịp thời và mang tính hệ thống, trên cơ sở đó phân tích các phương án thiết
lập để lựa chọn phương án tối ưu nhất cho việc ra quyết định. Các thông tin
cũng có thể diễn đạt dưới dạng mô hình toán học, đồ thị, biểu đồ, … để nhà
quản trị có thể xử lý nhanh chóng.
1.1.3. Tác dụng của báo cáo kế toán quản trị
1
Báo cáo kế toán quản trị được lập theo yêu cầu cụ thể của các nhà
quản lý của doanh nghiệp. Với mỗi loại hình doanh nghiệp khác nhau thì
nội dung, kết cấu và các chỉ tiêu trên báo cáo kế toán quản trị cũng khác
nhau. Báo cáo kế toán quản trị có những tác dụng sau:
1
Sách kế toán quản trị doanh nghiệp- PGS.TS Nguyễn Năng Phúc- Nhà xuất bản tài chính 2008, Trang
231
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
- Hệ thống báo cáo kế toán quản trị cung cấp những thông tin kinh
tế- tài chính cần thiết, giúp quản trị doanh nghiệp và các nhà chuyên môn
kiểm tra một cách toàn diện và có hệ thống tình hình sản xuất kinh doanh,
tình hình thực hiện các chỉ tiêu kinh tế- tài chính chủ yếu của doanh nghiệp.
- Hệ thống báo cáo kế toán quản trị cung cấp những thông tin cần
thiết giúp quản trị doanh nghiệp và các nhà chuyên môn phân tích mọi hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhằm đánh giá một cách khách
quan toàn diện quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, xác định chính xác
kết quả cũng như hiệu quả của mọi hoạt động kinh doanh.
- Dựa vào hệ thống báo cáo kế toán quản trị, những người quản trị
doanh nghiệp có thể phát hiện những khả năng tiềm năng về kinh tế- tài
chính, dự đoán tình hình sản xuất kinh doanh cũng như xu hướng vận động
của doanh nghiệp.
- Hệ thống báo cáo kế toán quản trị cung cấp những tài liệu, số liệu
quan trọng và cần thiết giúp cho các cấp quản trị khác nhau trong nội bộ
doanh nghiệp trong việc lập kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch đầu tư,
các dự toán sản xuất kinh doanh ngắn hạn cũng như dài hạn của doanh
nghiệp.
1.2. Nhu cầu thông tin kế toán của nhà quản trị
2
Thông tin do kế toán quản trị cung cấp bản chất là thông tin kinh tế -
tài chính và dòng thông tin này giúp cho nhà quản trị hoàn thành các chức
năng lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm tra và ra quyết định. Vai trò
thông tin đối với nhà quản trị có thể biểu hiện qua những vấn đề cơ bản
sau:
2
TS. Phan Đức Dũng( 2008), Kế toán quản trị, Nhà xuất bản thống kê, T29
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
- Khi lập kế hoạch, nhà quản trị phải dựa chủ yếu vào tài liệu kế toán
từ khâu dự thảo
- Khi kiểm tra, nhà quản trị sử dụng những thông tin thực tế, thông
tin chênh lệch giữa thực tế với kế hoạch, những thông tin kết hợp giữa thực
tế với dự báo đề điều chỉnh, đảm bảo tiến độ kế hoạch
- Khi tổ chức và điều hành, nhà quản trị cần và sử dụng một lượng
rất lớn thông tin kế toán, đặc biệt là những thông tin phát sinh hàng ngày để
kịp thời điều hành, tổ chức hoạt động như thông tin về giá thành ước tính,
thông tin về giá bán, thông tin lợi nhuận từ các phương án sản xuất kinh
doanh.
- Khi ra quyết định, thông tin kế toán thường là nhân tố chính trong
việc ra quyết định của nhà quản trị. Điều này được thể hiện rõ qua bản chất
của thông tin kế toán. Nó là thông tin mang tính chính xác cao, kịp thời,
hữu ích nhất so với thông tin từ những lĩnh vực, chuyên ngành khác.
1.3. Hệ thống báo cáo kế toán quản trị trong doanh nghiệp
Kế toán quản trị có vai trò rất lớn trong mỗi tổ chức kinh tế, là công
cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà quản lý từ bước hoạch định, kiểm soát để từ
đó có những quyết định đúng đắn về hoạt động sản xuất, kinh doanh của
doanh nghiệp.
Hệ thống báo cáo kế toán quản trị được xây dựng và lập theo yêu cầu
quản lý cụ thể của từng doanh nghiệp. Vì vậy, hệ thống báo cáo quản trị ở
từng đơn vị doanh nghiệp cũng không hoàn toàn giống nhau. Có nhiều cách
thức phân loại báo cáo kế toán quản trị nhưng chung qui lại, hệ thống báo
cáo kế toán quản trị thường bao gồm các báo cáo sau:
 Hệ thống dự toán sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
 Hệ thống báo cáo về tình hình thực hiện trong quá trình sản xuất, kinh
doanh của doanh nghiệp
 Hệ thống báo cáo phân tích
1.3.1. Hệ thống dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp
1.3.1.1. Khái niệm và ý nghĩa của dự toán sản xuất kinh doanh
Dự toán là những dự kiến chi tiết, chỉ rõ cách huy động và sử dụng
tài sản, các nguồn lực khác theo định kỳ và được biểu diễn một cách có hệ
thống dưới dạng số lượng và giá trị.
3
Từ khái niệm trên cho thấy dự toán sản xuất kinh doanh là căn cứ
vào các kế hoạch đã được xây dựng để chi tiết hóa các chỉ tiêu kế hoạch
trên cơ sở huy động một cách tối đa và sử dụng một cách có hiệu quả mọi
tài sản, các nguồn nhân tài, vật lực khác nhằm thực hiện được các mục tiêu
cụ thể đã được đề ra.
Mỗi doanh nghiệp trước khi bắt đầu một chu kỳ sản xuất mới đều có
một kế hoạch cụ thể. Để thực hiện được những mục tiêu cụ thể mà kế
hoạch đã đề ra, các doanh nghiệp sẽ phải xây dựng một hệ thống các dự
toán và chỉ rõ các giải pháp huy động và sử dụng các nguồn nhân lực, vật
lực để đạt được các mục tiêu đã định.
Việc lập dự toán sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có ý nghĩa rất
là to lớn đối với các cấp quản trị khác nhau trong nội bộ doanh nghiệp. Cụ
thể:
3
PGS.TS. Nguyễn Năng Phúc, Sách kế toán quản trị doanh nghiệp- Nhà xuất bản tài chính năm 2008,
Trang 154
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
Dự toán sản xuất kinh doanh sẽ cung cấp cho các nhà quản trị trong
nội bộ doanh nghiệp những thông tin một các có hệ thống về toàn bộ kế
hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Dự toán sản xuất kinh doanh cung cấp những mục tiêu xác định để
làm căn cứ đánh giá việc thực hiện các mục tiêu đó trong sự tác động lẫn
nhau giữa chúng.
Trên cơ sở dự toán sản xuất kinh doanh, giúp nhà quản trị các cấp
trong doanh nghiệp phát hiện ra những khâu sản xuất kinh doanh trì trệ,
còn tiềm ẩn cần được huy động vào quá trình sản xuất kinh doanh.
Dự toán sản xuất kinh doanh là một sự kết hợp chặt chẽ toàn bộ hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp bằng các kế hoạch của từng bộ
phận khác nhau. Nhờ vậy, dự toán sản xuất kinh doanh đảm bảo cho các kế
hoạch của từng bộ phận phù hợp với các mục tiêu chung của cả doanh
nghiệp.
1.3.1.2. Căn cứ để lập dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp
Để lập dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp có tính
khả thi cao, khi lập dự toán, doanh nghiệp phải dựa vào những căn cứ sau:
- Dựa vào kế hoạch sản xuất, kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp:
Hệ thống kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp
là hệ thống các chỉ tiêu kinh tế- kỹ thuật- tài chính dựa trên cơ sở khai thác
mọi tiềm lực, mọi khả năng và dung các biện pháp xác thực và tỉ mỉ để
nhằm khai thác được đầy đủ nhất, có hiệu quả nhất năng lực sản xuất tối đa
của doanh nghiệp. Vì vậy, khi lập dự toán sản xuất, kinh doanh hàng năm
của doanh nghiệp phải lấy kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm để làm
căn cứ. Trong quá trình thực hiện dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm,
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
kế toán quản trị phải thu thập những thông tin để phục vụ cho quản trị
doanh nghiệp điều hành và ra các quyết định kịp thời tổ chức thực hiện tốt
mọi nhiệm vụ kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
- Dựa vào các bản dự toán sản xuất, kinh doanh hàng năm của các
kỳ kinh doanh trước
Các bản dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của các kỳ kinh
doanh trước đã được kế toán quản trị đánh giá trong quá trình thực hiện dự
toán, quá trình lập dự toán sát với thực tế hay không, có dựa trên những căn
cứ khoa học và thực tiễn hay không. Có phát huy được đầy đủ các nguồn
lực sẵn có của doanh nghiệp hay không. Dựa vào các bản dự toán hàng
năm của doanh nghiệp, kê toán quản trị sẽ rút ra những bài học kinh
nghiệm và bổ ích cho việc lập dự toán sản xuất kinh doanh của kỳ tiếp theo
được xác thực và khách quan hơn, đảm bảo cho các bản dự toán sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp mang tính khả thi và hợp lý hơn, góp phần sử
dụng có hiệu quả nhất mọi tiềm năng của doanh nghiệp nhằm không ngừng
nâng cao tổng mức lợi nhuận cho doanh nghiệp.
- Căn cứ vào các định mức tiêu chuẩn
Định mức tiêu chuẩn là định mức được xây dựng trên cơ sở những
định mức trung bình tiên tiến đã đạt được trong điều kiện hoạt động sản
xuất kinh doanh của một doanh nghiệp nhất định.
Định mức chi phí tiêu chuẩn là chỉ tiêu biểu hiện bằng tiền, phản ánh sự
hao phí về lao động sống và lao động vật hóa theo tiêu chuẩn để sản xuất ra
một đơn vị sản phẩm gắn với những điều kiện sản xuất kinh doanh cụ thể.
Như vậy, khi nói đến định mức chi phí tiêu chuẩn, người ta nói đến
định mức chi phí để sản xuất cho một đơn vị sản phẩm. Còn dự toán sản
xuất kinh doanh là bản dự toán tổng hợp cho cả khối lượng sản phẩm. Để
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
dự toán cho cả khối lượng sản phẩm về các loại chi phí sản xuất kinh doanh
mà doanh nghiệp đã chi ra, trước hết phải căn cứ vào các định mức chi phí
tiêu chuẩn. Vì vậy, định mức chi phí tiêu chuẩn là căn cứ quan trọng để xây
dựng dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp.
- Căn cứ vào điều kiện cụ thể về kinh tế- kỹ thuật-tài chính của
doanh nghiệp.
Các dự toán sản xuất kinh doanh đều phải xuất phát từ những điều
kiện cụ thể về kinh tế- kỹ thuật- tài chính của doanh nghiệp. Đó là nền tảng
đặc biệt quang trọng để lập các dự toán sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp. Vì vậy, khi lập dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm, ngoài
những căn cứ đã được trình bày ở trên thì kế toán quản trị còn phải chỉ ra
những điều kiện về kinh tế của kỳ kinh doanh tới sẽ có biến động như thế
nào, như các yếu tố giá cả của các yếu tố đầu vào, vốn, giá bán các sản
phẩm trong tương lai, mức sống của dân cư, các điều kiện về qui trình công
nghệ, trình độ kỹ thuật của người lao động, năng lực sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp…
Việc phân tích đầy đủ và sâu sắc những điều kiện cụ thể về kinh tế-
kỹ thuật- tài chính sẽ giúp cho việc lập dự toán sản xuất kinh doanh hàng
năm của doanh nghiệp có thể đạt được tính khả thi cao và sẽ giúp khai thác
tốt mọi năng lực, tiềm năng của doanh nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả
sản xuất kinh doanh của.
1.3.1.3. Hệ thống báo cáo dự toán
Hệ thống báo cáo dự toán sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh
nghiệp thông thường có những báo cáo dự toán sau đây:
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368
a). Dự toán tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp (Dự toán doanh thu)
4
Dự toán tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp là bản dự toán cần lập
đầu tiên và là căn cứ để xác định các dự toán khác. Ngoài ra còn dự kiến số
tiền thu được từ quá trình tiêu thụ, bán hàng và cung cấp dịch vụ. Dự toán
doanh thu có thể phân theo khu vực, theo lĩnh vực kinh doanh,…
Dự toán tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp được lập dựa trên mức
tiêu thụ ước tính với đơn giá bán kế hoạch. Để ước tính được mức tiêu thụ
và đơn giá bán kế hoạch thường căn cứ vào các yếu tố: Khối lượng tiêu thụ
sản phẩm thực tế của các kỳ kinh doanh trước, chính sách giá cả trong
tương lai của doanh nghiệp, các đơn đặt hàng mà doanh nghiệp chưa thực
hiện, các yếu tố khác…
Dự toán tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp được lập bằng cách
nhân khối lượng sản phẩm tiêu thụ với Giá bán đơn vị sản phẩm. Số tiền dự
kiến thu được của kỳ này sẽ được tính theo tỉ lệ phần trăm số tiền thu được
trên doanh thu đã thực hiện trong kỳ trước, cộng với tỉ lệ phần trăm số tiền
thu được trên doanh thu thực hiện trong kỳ hiện tại.
b). Dự toán sản xuất sản phẩm của doanh nghiệp
5
Dự toán sản xuất sản phẩm của doanh nghiệp nhằm xác định số
lượng sản phẩm cần sản xuất trong năm để doanh nghiệp sẵn sàng thỏa
mãn đầy đủ yêu cầu của tiêu thụ. Đồng thời đáp ứng cho cả nhu cầu dự trữ
sản phẩm tồn kho cuối kỳ của doanh nghiệp.
4
Mẫu dựa toán được trình bày dựa theo PGS.TS.Nguyễn Năng Phúc(2008)Sách kế toán quản trị doanh
nghiệp- NXB tài chính, Trang 161
5
Mẫu dựa toán được trình bày dựa theo PGS.TS.Nguyễn Năng Phúc(2008)Sách kế toán quản trị doanh
nghiệp- NXB tài chính,, Trang 163

Xem chi tiết: tc646